Recent las ik het boek ‘De kinderkaravaan’ aan mijn oudste jongens voor. Een ongelooflijk spannend verhaal over een pioniersfamilie die in 1844 op weg is naar Oregon, in het Westen van Amerika. De ouders sterven aan het begin van de reis en de dappere John neemt de verantwoordelijkheid op zich om zijn zes broertjes en zusjes naar hun bestemming te brengen.
We zaten alle drie op het puntje van onze stoel om te horen hoe ze zich door de ene na de andere beproeving sloegen. Meestal las ik één hoofdstuk per keer voor, soms waren we te nieuwsgierig en deden we er nog een tweede achteraan.
Boekverslag
Toen het uit was, had ik de kinderen kunnen vragen om een boekverslag te schrijven. Niks mis mee natuurlijk. Maar meestal worden die hier met redelijke tegenzin gedaan. En in dit geval weet ik zeker dat ze het hele verhaal gehoord hebben en dus hoef ik dat niet meer te controleren.
Er zijn betere manieren om een mooie connectie met het verhaal te maken en die deel ik graag in dit blog met je. Bovendien helpt het bij het voorbereiden op het lezen en begrijpen van (volwassen) literatuur.
‘Vond je het een mooi boek?’
Ontelbare keren heb ik dit gevraagd aan mijn kinderen nadat ze weer een boek uit hadden. Maar eigenlijk is dit een van de onnozelste vragen die je kunt stellen.
Als ze nee antwoorden is het einde discussie.
Als ze ja zeggen, heb je in elk geval een positief begin, maar komt er nog steeds geen gesprek op gang.
‘Waarom dan?’
‘Nou, ik vond het gewoon mooi.’
Vragen die je met ja of nee kunt beantwoorden (‘gesloten vragen’) zijn uit den boze voor het beginnen van een goede discussie over het boek. Ook focus je met deze vraag de aandacht op de lezer, terwijl die eigenlijk niet zo belangrijk is. We stellen de verkeerde vraag aan de verkeerde persoon.
De boodschap
Het belangrijkste van literatuur is wat de schrijver met dit boek wilde zeggen. Wat was zijn boodschap? De auteur wil altijd een idee overbrengen en met deze vragen kun je een goed begin maken om dat te ontrafelen.
De vragen die je stelt zijn zogenoemde ‘open vragen’; vragen die met ‘Wat’, ‘Waarom’, ‘Hoe’ enzovoort beginnen. Hierdoor moet de ander dieper nadenken en geef je ruimte voor een discussie.
De voorkant van het boek
Voordat je aan een verhaal begint kun je ook al vragen stellen, zelfs nog zonder dat je het boek hebt geopend. Kinderen (of doen we dat als volwassenen ook nog?) kiezen een boek vaak alleen op de voorkant uit.
Vragen die je over de voorkant kunt stellen zijn bijvoorbeeld:
- Waar denk je dat het boek over gaat?
- Over wie gaat het?
- Wat gaat er gebeuren?
Je boekenlijst
Op de middelbare school moet je verschillende literatuurboeken voor je lijst lezen. Het is de bedoeling dat je leert hoe de opbouw van een verhaal is, wat de boodschap van de schrijver was en nog veel meer elementen die je zomaar over het hoofd zou kunnen zien. Als je hier al vroeg mee begint te oefenen door na het lezen van een boek deze vragen te stellen, zul je zien dat het elke keer makkelijker wordt.
Zelfs bij gewone prentenboeken kun je de meeste van deze vragen toepassen. Het is zelfs raadzaam om daar eerst mee te beginnen, zelfs als je kinderen al wat ouder zijn. Het plot is makkelijk herkenbaar, de personages niet al te ingewikkeld, het ‘probleem’ dat zich voordoet meestal niet zo zwaar en de oplossing dichtbij.
Welke vragen kun je stellen?
Alle ‘open vragen’ zijn in principe goede gespreksopeners. Maar deze vragen geven een duwtje in de juiste richting.
Een aantal goede vragen over het boek zijn:
- Wie was de hoofdpersoon?
- Wie was het vriendelijkst / gemeenst / moedigst?
- Wat deden ze om zo vriendelijk / gemeen / moedig te zijn?
- Wat verraste je het meest in het verhaal?
- Waar vond het verhaal plaats?
- Wat wil de hoofdpersoon?
- Met welk conflict krijgt hij te maken?
- Hoe wordt het opgelost?
- Hoe verandert de hoofdpersoon tijdens het verhaal?
- Was is de boodschap van de schrijver?
- Aan welk ander boek herinnert dit verhaal jou?
Een ieder op zijn eigen niveau
De meeste van deze vragen kun je aan jonge en oudere kinderen stellen. Elk kind geeft antwoord naar zijn eigen begrip en inzicht. De 4-jarige vindt dat het boek lijkt op het boek van gisteren, maar je 14-jarige kan een ingewikkeldere link maken met een boek dat een vergelijkbaar thema heeft.
Misschien hebben we zelf niet eens alle antwoorden op de vragen en soms kom je daar ook niet achter. Uiteraard moet je wel zelf het boek gelezen hebben! Dan kunnen we ook het gesprek aangaan en er samen proberen achter te komen.
Extra vragen
Eerst willen we begrijpen wat de auteur bedoelde met zijn boek. Daarna kunnen we ons afvragen of we het met hem eens zijn. Wat vinden we bijvoorbeeld van de moraal? Vinden we dat de hoofdpersoon de juiste keuzes maakte? Zouden we zelf wat anders doen?
Als je dit gesprek hebt in een ongedwongen sfeer, samen gemoedelijk op de bank met een warme kop chocolademelk, discussiërend over het laatste boek, kon literatuur wel eens het mooiste vak van allemaal worden!
